przezMarcin MrowieckiZnaczenie terminu „druki akcydensowe” jest bardzo szerokie. Druki akcydensowe, znane też jako „akcydensy”, to wszystkie drobne druki o charakterze użytkowym i okolicznościowym – a więc w zasadzie każdy druk, który nie jest książką, czasopismem lub broszurą. Zalicza się do nich np. ulotki reklamowe, formularze i kwestionariusze, instrukcje i prospekty, świadectwa i dyplomy, blankiety, obwoluty, a nawet bilety komunikacji miejskiej.
Dawniej druki takie tworzyły wyspecjalizowane drukarnie akcydensowe stosujące nietypowe i charakterystyczne techniki drukarskie – dziś powstają one w komputerowych technikach druku cyfrowego. Cenne dawne druki akcydensowe są przedmiotem kolekcjonerstwa i osiągają wysokie ceny na rynku antykwarycznym.
Akcydensy zawsze mają charakter użytkowy lub przynajmniej okolicznościowy. To, do czego służą druki akcydensowe jest więc zawsze zależne od konkretnych potrzeb klienta, które trudno sklasyfikować w sposób ogólny. Terminologia antykwaryczna i biblioteczna dzieli akcydensy na przemysłowe i manipulacyjne. Do pierwszej grupy należą druki reklamowe (np. ulotki), cenniki i katalogi, etykiety i opakowania – do akcydensów tej grupy zalicza się też okładki i obwoluty książek. Akcydensy manipulacyjne to natomiast zaproszenia i zawiadomienia, wizytówki, kwestionariusze i dyplomy oraz blankiety firmowe. Pierwsza grupa to druki przeznaczone do wielu odbiorców, często o charakterze reklamowym i marketingowym. Druga to druki przeznaczone dla konkretnych jednostek lub służące do jednorazowego użytku (np. druki do wypełniania). Wyróżnia się też inne kategorie akcydensów, np. akcydensy wydawnicze, obejmujące mapy i nuty – mogą one jednak być zaliczane także do broszur.
Do czasów rozpowszechnienia się druku komputerowego akcydensy drukowały odrębne drukarnie akcydensowe i dziełowe. Dawne drukarnie akcydensowe stosowały specjalne kroje pism i urozmaicony skład – ze względu na marketingowy lub pamiątkowy charakter akcydensów. Były to często druki trudne do wykonania, przygotowywane starannie, niezwykłe i ozdobne. Budzą więc one zainteresowanie kolekcjonerów. Akcydensy cechują się często wysokim poziomem artystycznym, zwłaszcza wtedy, gdy zawierają ryciny lub inne rodzaje ilustracji. Tworzyło je wielu sławnych artystów – do najbardziej znanych należał Alfons Mucha, który tworzył secesyjne afisze teatralne. Niektóre druki akcydensowe wcale nie powstają przy użyciu klasycznych technik drukarskich, w których dominuje liternictwo – należą do nich np. wykonywane jako jednolity druk graficzny plakaty.
Sklep z drukami akcydensowymi to najczęściej klasyczny antykwariat książkowy. Stare ulotki i świadectwa sprzedawane są w antykwariatach razem z innymi interesującymi dokumentami życia społecznego, np. medalami, pocztówkami, fotografiami i rysunkami. Cenniejsze i rzadsze akcydensy znajdują się w ofercie nie tylko małych antykwariatów, ale również renomowanych, dużych domów aukcyjnych, w tym działających na skalę międzynarodową.
Powszechna stała się dziś internetowa sprzedaż aukcyjna, która objęła również druki akcydensowe – online prowadzi się dziś niemal wszystkie aukcje antykwaryczne. Miejscem, gdzie kupić druki akcydensowe można w korzystnych cenach są aukcje prywatne i spotkania kolekcjonerów. Obejmują one jednak przede wszystkim szybko rozwijający się rynek cheap collectibles, a więc mniej cenne i wartościowe druki. Rynek akcydensów rozwija się przy tym bardzo szybko – za ciekawe, cenne i wartościowe zaczynają być coraz częściej uważane druki, którym jeszcze niedawno nie przypisywano żadnej wartości. Należą do nich np. reklamy i ulotki z okresu PRL lub międzywojenne wizytówki i zaproszenia ślubne, coraz chętniej kolekcjonowane.
